πλύνω

ΝΜΑ, πλένω Ν

καθαρίζω κάτι μέσα σε νερό ή ρίχνοντας πάνω του νερό (α. «πλένω την αυλή» β. «ἔπλυναν τὰς στολὰς αὐτῶν καὶ ἐλεύκαναν αὐτάς», ΚΔ)

νεοελλ.

1. πλένω τα χέρια, το πρόσωπό μου, νίβω

2. (σχετικά με ρούχα) κάνω μπουγάδα, κάνω πλύση

αρχ.

1. απαλλάσσω από αμαρτία, καθαίρω («πλῡνόν με ἀπὸ τῆς ἀνομίας μου», ΠΔ)

2. μτφ. επιτιμώ, κατηγορώ σφοδρά

3. φρ. α) «τὸ πρᾱγμα πέπλυται» — λέγεται για i) πράγμα φθαρμένο, τριμμένοii) πράγμα πεπαλαιωμένο

β) «τὸ πετατημένον καὶ πεπλυμένον» — το κοινότοπο, το τετριμμένο.

[ΕΤΥΜΟΛ. Το ρ. πλῡ-ν-ω (< *πλύ-ν-jω) ανάγεται στη μηδενισμένη βαθμίδα *plu- τής ΙΕ ρίζας *pleu- «ρέω» τού ρ. πλέω*, με έρρινο ένθημα (πρβλ. αρμ. lua-na-m «πλένω») και ενεστ. επίθημα -jω (πρβλ. πλῑνω, κρῑ-νω). Η μηδενισμένη βαθμίδα τής ρίζας εμφανίζεται και στον μέσο παρακμ. pupluve τού αρχ. ινδ. ρ. plavate «επιπλέω, κολυμπώ». Στο ρ. πλύνω η σημ. τής ρίζας «βρίσκομαι στο νερό, επιπλέω» εξελίχθηκε στη σημ. «καθαρίζω κάτι μέσα σε νερό» (για τις σημασιολογικές εξελίξεις τής ρίζας *pleu- βλ. και λ. πλέω, πλούτος, πύελος). Ο νεοελλ. τ. πλένω, τέλος, έχει σχηματιστεί από τον αόρ. ἔπλυνα κατά το σχήμα έμεινα: μένω.

ΠΑΡ. πλύμα, πλυνός, πλυντήριος, πλυντρίς (-ίδα), πλύσις

αρχ.

πλύνος, πλυντήρ, πλύντης, πλυντικός, πλύντρια, πλύντρον, πλυσμός, πλύτρα

αρχ.-μσν.

πλυτός

νεοελλ.

πλύστρα.

ΣΥΝΘ. (Β' συνθετικό) αποπλύνω

αρχ.

αμφιπλύνω, διαπλύνω, εκπλύνω, καταπλύνω, περιπλύνω, προπλύνω, υποπλύνω

νεοελλ.

κακοπλένω, καλοπλένω, ξαναπλένω, ξενοπλένω, ξεπλένω].